ปราสาทหินพิมาย ที่เที่ยวโคราช และประวัติความเป็นมา

สำหรับ ปราสาทหินพิมาย อยู่ที่โคราช หรือ นครราชสีมา บอกเลยค่ะว่า เมืองนี้มีตำนานเรื่องเล่ามากมาย ที่คนพื้นที่จะทราบกันดี แต่คนต่างถิ่นยังไม่ค่อยรู้ วันนี้เราจะมาเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับ อุทยานประวัติศาสตร์พิมาย มีความเป็นมาอย่างไร ถึงได้เป็นแลนมาร์คอันดับต้นของจังหวัดที่ต้องมาสักครั้ง 

ปราสาทหินพิมาย เป็นศาสนสถานที่สำคัญแห่งหนึ่งของภาคอีสาน ปราสาทแห่งนี้ตั้งอยู่ใจกลางเมืองพิมาย อำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมา ที่เป็นจังหวัดใหญ่ และเป็นประตูเข้าสู่ดินแดนอีสาน การสร้างปราสาทหินพิมาย นอกจากจะสร้างเป็นพุทธสถานและเทวสถานตามแบบศาสนาฮินดูแล้ว ยังหมายถึงลัทธิการบูชาบุคคล อันเป็นคติความเชื่อของคนพื้นเมืองโบราณหลายเผ่า เช่น จาม ชวา บาหลี และขอม เป็นต้น

ส่วนการสร้างปราสาท ทั้งพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ์ นั้นเกิดจาก ความเชื่อ ที่ว่า เขาพระสุเมรุ คือแกนกลางของโลก หมายถึง องค์ปราสาท ที่เป็นจุดศูนย์กลาง ส่วนกำแพงล้อมรอบ นั้นหมายถึง อาณาเขตแห่งจักรวาล ต่อจากนั้นก็เป็น มหานทีสีทันดร สระน้ำที่อยู่ถัดจากปราสาท หมายถึง มหาสมุทรนั่นเอง ส่วนปราสาทแต่ละชั้น แต่ละเขตก็จะมีสัตว์หิมพานต์ เช่น มีพญานาค ครุฑ ยักษ์ เทวดา ไปจนถึง พระนารายณ์ พระอิศวร

ปราสาทองค์ประธาน เป็นแกนแห่งเขาพระสุเมรุ เป็นที่ประดิษฐาน พระศิวลึงค์ รูปเคารพที่ถือว่าศักดิ์สิทธิ์ รูปเคารพที่ปราสาทหินพิมายเชื่อว่าเป็น “พระกมรเตงชคตวิมานเสนาบดีไตรโลกยวิชัย” เป็นรูปเคารพที่สำคัญที่สุดของพุทธสถาน 

ความเชื่อและนิทานท้องถิ่นเกี่ยวกับปราสาทหินพิมาย

ชาวเมืองโคราชซึ่งอยู่ ณ บริเวณเมืองพิมายเล่าสืบกันมาว่า ท้าวปาจิตต์ คือ พระโพธิสัตว์ จุติมาเกิดเป็นโอรสเจ้าเมืองพรหมพันธ์นคร ได้เดินทางไปหาคู่ครองถึงเมืองพาราณสี พบหญิงหม้ายกำลังตั้งท้อง มีแสงอาทิตย์ทรงกลดเป็นเงาบังนางไว้ก็รู้ว่า นางเป็นแม่ของคู่ครองตน คือ นางอรพิม ท้าวปาจิตต์ จึงอาสาทำงานช่วยจนนางอรพิมโตเป็นสาว อายุ 16 ปี จึงได้นางเป็นภรรยา ท้าวปาจิตต์ขอลาแม่ยายไปเยี่ยมบิดา นางอรพิมจึงถูก พรหมทัตกุมารแห่งกรุงพาราณสีฉุดไปขังไว้ในปราสาท ท้าวปาจิตต์จึงตามมาฆ่าพรหมทัตกุมาร พานางหลบหนีไปพักใต้ต้นไทรกลางป่า

พรานมาเห็นนางอรพิมสวยมากจึงลอบฆ่าท้าวปาจิตต์และฉุดนางขึ้นหลังควายไป นางอรพิมออกอุบายเอาดาบฟันคอ พรานตายแล้วกลับมาคร่ำครวญถึงท้าวปาจิตต์ พระอินทร์จึงมาชุบชีวิตท้าวปาจิตต์ แล้วให้แท่งยาวิเศษแก่นางอรพิม พอเดินทางต่อไป เณรเห็นนางรูปสวยจึงหลอกให้พรากจากสามีอีก นางเที่ยวหาสามีจนถึงจัมปานคร อธิฐานขอให้เป็นชายและชื่อปาจิตต์ นางช่วยชุบชีวิตธิดาเจ้าเมืองจัมปานคร เจ้าเมืองยกธิดาและยกเมืองให้ ปาจิตต์ขอออกบวช ให้สร้างศาลาและวาดรูปเป็นเรื่องราวที่นางพลัดพรากจากสามี สั่งให้คนแอบสังเกตคนที่มาพัก หากใครดูรูปแล้วร้องไห้ ให้รีบไปบอก ในที่สุดเมื่อท้าวปาจิตต์มาที่ศาลาดูรูปแล้วร้องไห้ นางและสามีจึงได้พบกัน และกลับไปครองเมืองพรหมทัต

ส่วนนิทานพื้นบ้านอีกเรื่องหนึ่งเกี่ยวกับประวัติเมือง พิมาย

เล่าว่า กษัตรย์เมืองนครธมแห่งเขมร มีโอรสชื่อ เจ้าชายปาจิตต์ เดินทางหาคู่ผ่านมาตามลำน้ำมูล พบนางบัวมีเงาบัง (พระอาทิตย์ทรงกลด) ก็อยู่อาสาทำงานจนคลอดนางอรพิม โตเป็นสาว เจ้าชายจึงกลับนครธมนำขันหมากมาสู่ขอ ท้าวพรหมทัตเมืองวิมายบุรีได้ข่าวนางอรพิมสวย จึงบังคับให้นางเป็นภรรยา พอเข้าใกล้นางก็ตัวร้อนเป็นไฟ นางขอผัดผ่อนไป 7 วัน เจ้าชายปาจิตต์มาพอดีแต่เข้าใจผิด จึงเทขันหมากทิ้งลงน้ำ ตามนางไปเมืองวิมายบุรี อ้างว่าเป็นพี่ชายนาง แล้วลอบฆ่าท้าวพรหมทัต พานางกลับนครธมด้านทิศใต้ น้ำกำลังไหลเชี่ยว เณรออกอุบายให้ทั้งสองพลัดกัน นางออกอุบายหนีเณร มาพบพราน ออกอุบายฆ่าพราน ในที่สุดก็ได้พบกัน แล้วกลับมาทำพิธีเผาศพท้าวพรหมทัต เพื่อให้ชาวเมืองวิมายบุรีหายโกรธ แล้วจึงกลับนครธม

นิทานเรื่องนี้มีชื่อต่าง ๆ ที่เป็นสถานที่เกี่ยวข้อง เช่น

1. หมู่บ้านสำเร็จ หรือ หมู่บ้านสัมฤทธิ์ คือหมู่บ้านที่นางบัวอาศัยอยู่
2. ถนนนางคลาน คือ ถนนที่นางอรพิมหัดคลาน
3. บ้านนางเดิน คือ บ้านที่นางอรพิมหัดเดิน
4. ลำปลายมาศ คือ ลำน้ำที่เจ้าชายปาจิตต์เทขันหมากทิ้ง
5. บ้านกงรถ คือ บ้านที่เจ้าชายปาจิตต์ทิ้งรถ
6. เมืองพิมาย คือ เมือง พี่มา คือตอนที่นางอรพิม เรียกท้าวปาจิตต์ตอนกลับมา
7. ท่านางสระผม คือ ท่าน้ำที่นางอรพิมเคยอาบน้ำ สระผม ท่าน้ำนี้อยู่นอกเขตปราสาท
8. เมรุพรหมทัต คือ ที่ประกอบพิธีถวายพระเพลิงท้าวพรหมทัต

และนี่คือเรื่องราวตำนาน ที่เล่าสืบมาเกี่ยวกับ ปราสาทหินพิมาย จ.นครราชสีมา